TEMEL FİNANSAL TERİMLER SÖZLÜĞÜ

<<Genel Konular Sayfasına Dönüş <<

 

 

A Tipi Yatırım Fonu

Hisse senedi ağırlıklı yatırım fonlarıdır. Portföy değerinin en az yüzde 25’ini devamlı olarak Türk şirketlerinin hisse senedi olarak bulundurmaları zorunludur

Arbitraj

Arbitraj, fiyat farkını nakde çevirmek için bir varlığın farklı platformlardan, borsalardan veya konumlardan eş zamanlı olarak alınıp satılması işlemidir.

Açık Kredi

Banka tarafından güvenilir müşteriye sadece bir imza karşılığında açılan kredidir. Bu kredi ürünü için teminat ya da kefalet istenmez. Bu krediyi kullanan kişi alacaklıya karşı tüm mal varlığı ile sorumludur

Açığa Satış

Açığa satış, sahip olunmayan hisse senetlerinin ödünç alınıp daha sonra bunların başka bir yatırımcıya satılması anlamına gelir.

Açık Piyasa İşlemleri

Merkez bankaları tarafından yürütülen, para arzının arttırılması veya azaltılması amacı ile hazine kağıtlarının alınıp satılması işlemleridir.

Amortisman

Amortisman, piyasa koşulları veya aşınma ve yıpranma gibi diğer faktörler nedeniyle bir varlığın değerindeki azalmayı ifade eder. Bir şirketin net geliri ve vergi yükümlülüğü üzerinde önemli bir etkiye sahip olabileceğinden hem vergi hem de finansal raporlama açısından önemlidir.

Artan Trend Kanalı

Artan trend kanalı yukarı yönlü piyasaların dip noktalarını birleştirir ve bir trend çizgisine paralel hareket eder. Artan trend kanalı ve trend çizgisi yukarı yönlü bir trendin alt ve üst sınırlarını oluşturur. Bu boğa piyasasında kullanılır.

Ayı Piyasası

Ayı piyasası; finans piyasasının kötüye gittiğini ifade etmektedir. Piyasadaki uzun süreli düşüşler için kullanılmaktadır. Ayı piyasası, ekonomik durgunluğu ve negatif büyüme sürecini temsil etmektedir. Ayı piyasasının olduğu dönemde piyasadaki yatırımcı sayısı daha azdır.

B

Başlangıç Marjı

Müşterinin yapacağı işlemlerde pozisyon açabilmek için teminat olarak alınan başlangıç miktarı.

Baz Döviz

Döviz çiftlerinde alım ve satıma konu ilk para birimi için kullanılan ifadedir.

Borsa

Borsa, alıcı ve satıcıların halka açık şirketlerin hisselerini alıp satabildiği finansal piyasalardan biridir. Şirketlerin hisse senetlerini satarak operasyonlarını finanse etmek için gelir elde etmesine ve bireysel yatırımcıların kar etmesine yardımcı olur.

Beta Katsayısı

Beta katsayısı, bir menkul kıymetin veya yatırım portföyünün genel piyasadaki hareketlere duyarlılığının veya korelasyonunun ölçüsüdür. Bireysel bir menkul kıymetin veya portföyün getirilerini genel piyasanın getirileriyle karşılaştırarak istatistiksel risk ölçümünün yapılmasını sağlar.

Boğa Piyasası

Piyasalarda genel anlamda çıkış eğiliminin baskın olduğu zaman periyodlarını ifade eder.

C

Cable

İngiliz poundu için kullanılan bir piyasa jargonudur.

Cari Hesap

Cari hesap, işletmelerin günlük finansal işlemler ve mali durumlarını yönetmek için kullandığı bir banka hesabı türüdür. İşletmeler, cari hesap sayesinde alacakların ve borçların takibini yapabilir.

Carry Trade

Daha düşük getiri sağlayan para biriminden borçlanıp bu tutarı daha yüksek getirili başka bir para birimine yatırmaktır.

Call Opsiyonu

Call (alım) opsiyonu, alıcılara belirli bir fiyattan ve belirli bir tarihe kadar bir hisse senedi veya başka bir finansal araç satın alma hakkını veren ancak bunu zorunlu kılmayan bir sözleşmedir. Opsiyon satıcısı, alıcının satın alma opsiyonunu kullanmaya karar vermesi durumunda, menkul kıymeti alıcıya satmakla yükümlüdür. Alıcı ise opsiyonu belirlenen vade tarihinden önce istediği zaman kullanabilir.

CFD (Contract For Difference)

Hisse senedi, tahvil, bono gibi bir enstrüman değil, yatırımcı ile CFD piyasa yapıcısı arasında yapılan, sözleşmesinin açılış ve kapanış fiyatları arasındaki farkın kar veya zarar olarak ödenmesine yönelik anlaşmalardır.

Çapraz Kur

ABD Doları içermeyen iki para birimi arasındaki kurdur.

D

Diversifikasyon

Diversifikasyon, portföy kaynaklarını veya sermayesini farklı yatırım türlerine, farklı sektörlere ve farklı bölgelere tahsis etme tekniğidir. Amaç, bir varlık sınıfındaki kayıpları başka bir varlık sınıfındaki kazançlarla dengeleyerek riskleri azaltmaktır.

Deflasyon

Deflasyon, mal ve hizmet fiyatlarında genel düşüş anlamına gelir. Enflasyonun tam tersi olduğu için enflasyon %0'ın altına düştüğünde olur. Genellikle kredi ve para arzındaki azalmayla ilişkilendirilir. Deflasyon sırasında ülke para biriminin satın alma gücü zamanla artar.

Dalgalı Kur

Dalgalı kur, bir ülkenin para biriminin döviz piyasası tarafından o para biriminin diğer para birimlerine göre arz ve talebi yoluyla belirlendiği döviz kuru rejimidir. Böylece dalgalı döviz kurları serbestçe değişir ve piyasada yapılan işlemlere göre belirlenir.

Destek Seviyesi

Fiyat düşüşlerinin zorlaştığı ve alış işlemlerinin beklenebileceği fiyat seviyesidir.

Develuasyon

Bir ulusal paranın değerinin düşürülerek diğer ulusal paralar karşısında değer kaybetmesi ifade etmektedir.

Direnç Seviyesi

Fiyatların yükselişte zorlandığı ve satış işlemlerinin oluşabileceği fiyat seviyesidir.

E

Ekonometri

Ekonometri, ekonomik verileri analiz etmek için istatistiksel ve matematiksel yöntemlerin kullanıldığı bir ekonomi alanıdır. Ekonomik teoriler ve hipotezler; olasılık, istatistiksel çıkarım, regresyon analizi, frekans dağılımları ve daha fazlası gibi istatistiksel araçlar kullanılarak test edilir.

Endeks

Endeks, bir grup hisse senedinin ya da varlığın performansını izlemenin standartlaştırılmış bir yoludur. Yatırımın getirisini takip etmenin yanı sıra yatırımın yeterli getiri sağlayıp sağlamadığını anlamanın temel yöntemlerinden biridir.

Eğilim

Eğilim, bir piyasanın ya da varlığın belirli bir dönemdeki fiyatının yönünü ifade eder. Fiyatların ve işlem hacimlerinin dalgalandığı döviz, emtia, hisse senedi ve tahvil gibi tüm varlık ve piyasalar için geçerlidir.

F

Faiz

Faiz, başkasına ait sermaye fonlarının belirli bir süre boyunca kullanılmasının karşılığında ödenen bedeli ifade eder. Genellikle para cinsine bağlı olarak yıllık oran şeklinde ifade edilir ve kredinin anaparası üzerinden hesaplanır. Bu yüzde, faiz oranı olarak adlandırılır.

Fon Yöneticisi

Fon yöneticisi, bir finansal kuruluşun nakit akışının denetlenmesini ve yönetilmesini sağlayan kişidir. Mevduatın vade planının kredi talebiyle örtüşmesini sağlar. Yatırım fonunda belirtilen risk seviyesiyle tutarlı getiri elde edilmesi için parayı yatırmakla görevlidir.

G

Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı

Gayrimenkul yatırım ortaklığı, emlak sektöründe gayrimenkul satın alan ya da bunlar için fon sağlayan şirketler topluluğudur. Gelir elde etmek amacıyla satılan veya kiralanan gayrimenkul varlıklarını inşa etmek veya satın almak için fon sağlanır. Elde edilen gelir, mali yılın sonunda hissedarlara dağıtılır.

Gelir Tablosu

Gelir tablosu, şirketlerin belirli bir dönemdeki finansal durumunun raporlanması amacıyla kullanılır. Bir dönem içinde rapor edilen gelir, gider, kazanç ve zararları içerir. Şirketin faaliyetleri, yönetiminin verimliliği, düşük performans gösteren bölümler ve sektördeki emsallerine göre performansı hakkında bilgiler sağlar.

H

Halka Arz

Halka arz; menkul kıymetlerin, ilk kez ihraç edilen yeni menkul kıymetlerle ilgilenen birincil piyasada halka satılmasıdır. Borsada işlem görmeyen bir şirket, ilk kez menkul kıymet veya hisse satışı yoluyla fon toplamaya karar verdiğinde halka arzı duyurur. Böylece şirketin hisseleri serbest piyasada işlem görebilir.

Hedge

Hedge (Riskten Korunma); yatırımların bir kısmının veya tamamının ekonomik riskini yatırımcıdan uzaklaştırmak için tasarlanan, açığa satış da dahil olmak üzere herhangi bir riskten korunmayı içeren finansal stratejidir. Tipik olarak nakit akışı için yabancı para cinsinden borçlanmayı içerir.

Hisse Başına Kâr

Hisse başına kazanç; bir şirketin çeyrek dönemde elde ettiği kârın, tedavüldeki hisse sayısına bölünmüş halini ifade eder. Yatırımcılara bir şirketin kârlı olup olmadığını söyleyen finansal bir araçtır.

Hisse başına kar hesaplaması bir şirketinin net karının tedavüldeki hisse senetlerine oranlanması şeklindedir. Bu hesaplama sayesinde şirketin diğer firmalara kıyasla ekonomik ve mali açıdan nasıl performans gösterdiği görülebilir. Borsa yatırımcıları, yatırım yapacakları şirketlerin hisse senedi piyasasındaki performansını takip etmek için hisse başına kar hesaplaması yaparlar. Earnings per share olarak da bilinen hisse senedi kar hesabı şu formül ile yapılır:

* Hisse başına kar = (Net gelir – Rüçhanlı hisse senetlerindeki kar payı) /

* Tedavüldeki hisse senedi sayısı

Hisse başına kar oranı, şirketin değerlendirilmesi ve yatırım performansı açısından yorumlanması açısından en önemli araçlardan biri olarak görülür. Borsa analistleri ve yatırım uzmanları, genellikle çeyrek dönem ve yıllık olarak yayınlanan hisse başına kar raporlarını mercek altına alır. Böylelikle analistler şirketin beklenen kara göreli olarak şirket performansını değerlendirmiş olur.

İ

İşlem Hacmi

İşlem hacmi, işlem gören hisselerin veya sözleşmelerin toplam miktarını ifade eder. Bir gün içinde işlem gören çeşitli menkul kıymetler için geçerlidir.

J

Jeopolotik Risk

Jeopolitik risk, uluslararası ilişkilerin olağan ve barışçıl işleyişini bozan terör tehditleri, savaş tehditleri, nükleer tehditler ve devletler veya ülkeler arasındaki askeri yapılanmalarla ilişkili risk olarak tanımlanır. Ticari yaptırımlar nedeniyle ülkelerdeki finansal durumun istikrarı açısından riskler oluşturur.

K

Kaldıraç

Kaldıraç, yatırımlardan elde edilen kârın artırılması için borç kullanımını içeren bir yatırım stratejisidir. Satın alma işleminin kâr getirmesini beklerken varlığın satın alınması için borç para almayı içerir.

Kur Riski

Kur riski veya döviz kuru riski, döviz dalgalanmalarının bir şirketin beklenen gelecekteki nakit akışlarını, gelirlerini ve maliyetlerini etkileme olasılığıdır. Birden fazla para biriminde alım ve satım yapmanın getirdiği büyüme fırsatlarından yararlanmak isteyen şirketler için kur riskini etkin bir şekilde yönetmek önemli bir görevdir.

Kriptopara

Kriptopara; hükümetler ya da bankalar gibi bir merkeze bağlı olmadan, yalnızca dijital bir ağ üzerinden alım ve satım için kullanılabilen ve maddi olmayan bir para birimidir.

L

Likidite

Likidite, bir finansal varlığın büyük bir değer kaybına uğramadan nakde çevrilmesini ifade eder. Giderlerin karşılanması için nakit olmaması durumunda, varlıkların kullanılabilir gelire dönüştürülmesine yardımcı olur.

Lot

Lot, borsada işlem görmüş herhangi bir aracın sabit birim sayısı için kullanılır. Birim sayı, ticareti yapılan finansal menkul kıymetin türüne bağlı olarak değişiklik gösterir.

M

Maliyet Ortalaması

Maliyet ortalaması; yatırım bağlamında, zaman içinde farklı fiyatlardan satın alınan hisse senetlerinin ortalama maliyetini ifade eder. Yatırımlar için ödenen tutarın ve riskin azalmasına yardımcı olabilecek bir stratejidir.

N

Net Aktif

Net aktif, bir yatırım fonunun varlıklarının değerini tüm borçlar çıkarılarak gösteren finansal bir hesaplamadır. Bir yatırım fonunun net varlıklarının mevcut hisse fiyatından farklı olabilecek mevcut piyasa değerini gösterir.

Nominal Değer

Nominal değer, tahvil veya hisse senedi gibi bir menkul kıymetin alıcıya satılması durumunda, satın alma belgesine veya menkul kıymet belgesine yansıyan tutardır. Menkul kıymetin itfa fiyatını ya da vade sonunda menkul kıymet için ödenmesi beklenen tutarı da ifade eder.

Nakit Akışı

Nakit akışı; bir işletmenin, kurumun veya bireyin sahip olduğu para miktarındaki artış veya azalmadır. Finansta bu terim, belirli bir zaman diliminde üretilen veya tüketilen nakit miktarını tanımlamak için kullanılır.

O

Opsiyon

Opsiyon, alıcıya belirli bir varlığın belirli bir miktarını belirli bir tarihe kadar sabit bir fiyattan satın alma veya satma hakkını veren finansal araçtır. Ana para üzerinden mülk satın alma veya ticaretini yapma fırsatı sunar ancak opsiyonun kullanılması zorunlu değildir.

Ortaklık

Ortaklık, tüm ortaklar veya herhangi biri tarafından yürütülen bir işletmenin kârını paylaşmayı kabul eden iki veya daha fazla kişi arasındaki ilişkiyi ifade eder.

P

Portföy Yönetimi

Portföy yönetimi; hisse senedi, tahvil ve yatırım fonu gibi yatırımların seçilmesini ve izlenmesini içeren, yatırımcının hedeflerine ve risk toleransına uygun olarak planlanan bir yatırım stratejisidir.

PE Oranı

PE (Fiyat/Kazanç) oranı, bir şirketin hisse senedi fiyatı ile hisse başına kazancı arasındaki ilişkidir. Hisse fiyatı kazanç artışından daha hızlı büyüdüğünde PE oranı yüksek olur. Hisse fiyatı kazançlardan daha hızlı düşerse PE oranı düşük olur.

Piyasa Değeri

Piyasa değeri, piyasa katılımcılarına göre bir varlığın veya şirketin finansal piyasadaki değerini tanımlamak için kullanılan terimdir. Genellikle bir şirketin dolaşımdaki hisse sayısının mevcut piyasa fiyatıyla çarpılmasıyla hesaplanan piyasa değerini ifade etmek için kullanılır.

R

Risk Yönetimi

Risk yönetimi; potansiyel risklerin önceden belirlenmesi, analiz edilmesi ve riski azaltmak ya da engellemek için önlem alınması için yapılan uygulamaları ifade eder. Stratejiler, herhangi bir şirketin veya bireyin finansal sistem içinde faaliyet göstermenin getirdiği doğal finansal riskleri yönetmesine yardımcı olur.

Resesyon

 Ekonomide uzun süreli olarak yaşanan durgunluğu ifade eder. 

Revaluasyon

Para birimi değer kaybeden ülkelerde para değerinin artırması amacıyla devletin merkez bankaları aracılığı ile piyasaya müdahale etmesidir.

Rezerv

Rezerv; gelecekte planlanan ödemelerin karşılanması veya beklenmedik olaylar, acil durumlar, fırsatlar da dahil olmak üzere çok çeşitli durumlar için kullanılabilecek para ya da fonu ifade eder.

Risk Toleransı

Risk toleransı, bir yatırımcının yatırım kararı verirken karşılamaya hazır olduğu zarar miktarını ifade eder. Yatırımcıların portföylerinin tamamını planlamasına yardımcı olurken yatırımın şeklini de belirler.

S

Swap

Swap, iki taraf arasında nakit akışlarının veya yükümlülüklerin değiş tokuş edebilmesini sağlayan bir finansal değişim için yapılan anlaşmadır. Genellikle tahvil veya kredi gibi anapara tutarlarına dayalı nakit akışlarını içerir ancak araçlar farklılık gösterebilir.

Sermaye Piyasası

Sermaye piyasası; bir finansal sistemin yatırımlar yoluyla sermaye artırma veya diğer yatırımcılarla ticaret yapma ile ilgilenen kısımlarını ifade eder. Sermaye piyasalarının temel işlevi, yatırımların alıcılarını ve satıcılarını bir araya getirerek likiditeyi kolaylaştırmak ve işlemlerin sorunsuz ve düzenli olmasını sağlamaktır.

Sabit Kur

Sabit kur, bir ülkenin kendi para biriminin değerini yaygın olarak kullanılan başka bir emtia veya para birimine bağlamasıdır. Ülkeler, para birimlerini en sık ticaret yaptıkları ortakların para birimlerine göre sabitleyebilir.

T

Tahvil

Tahvil; bir yatırımcının devlet veya kurumsal işletmelerin finansman ihtiyacını karşılamak amacıyla onlara belirli bir süre değişken ya da sabit bir faiz oranı ile borç verdiği ve vade sonunda faiz getirisi elde ettiği bir yatırım biçimidir. Vadesi 1 yıldan fazla olan tahvil, yazılı bir senettir. Tahvil sahibi olan yatırımcı, tahvil ihraççısının alacaklısı konumundadır.

Teknik Analiz

Teknik analiz, yatırımların değerlendirilmesi ve ticaret fırsatlarının belirlenmesi amacıyla kullanılan bir ticaret disiplinidir. Fiyat ve hacim hareketleri gibi alım satım faaliyetlerinden toplanan istatistiklerdeki eğilimlerin analiz edilmesini içerir.

Türev Araçları

Türev araçları; sahiplerine, değeri bir veya daha fazla temel varlık veya kuruluştan kaynaklanan belirli haklar ya da yükümlülükler veren finansal araçlardır. Spekülasyon, riskten korunma ve ek varlıklara veya pazarlara erişim dahil olmak üzere çeşitli amaçlarla kullanılabilir.

U

Uzun Pozisyon

Uzun pozisyon, hisse senetlerini uzun süre elde tutmayı amaçlayan alım-satım yatırımcılarının değerinin artacağını düşündüğü varlıkları satın alması işlemidir. İlerleyen zamanlarda malın ya da kıymetlerin değerinin artması durumunda yatırımcı kâr elde edebilir.

Uzlaşma Fiyatı

Uzlaşma fiyatı, piyasada işlem gören menkul kıymetler için belirlenen fiyatı ifade eder. Vade sonuna kadar elde tutulduğunda sözleşme sahibinin bunun karşılığında alabileceği tutardır.

V

Valör

Yapılan işlemlerin kapama tarihidir.

Varlığa Dayalı Menkul Kıymet

Varlığa dayalı menkul kıymet tanımı, finans kurumlarının alacakları karşılığında çıkarmış olduğu bir değere işaret eder. Piyasada ve ekonomi kanallarında genellikle VDMK kısaltmasıyla gündeme gelir. Bir ekonomik terim olarak varlığa dayalı menkul kıymet, yeni bir finansman tekniği olarak kullanılabilir.

Şirketler, bilançolarındaki teminata konu alacakları veya senetleri ikincil piyasada pazarlanabilir hale getirilebilir. Şirketlerin sahip olduğu alacakları pazara sunması menkul kıymet yoluyla gerçekleşir. Varlığa dayalı menkul kıymetler de özellikle yurt dışındaki şirketlerin yeni finansman yaratmak için sık sık başvurduğu yöntemlerdendir.

Banka kredisine bir alternatif olan varlığa dayalı menkul kıymet, reel sektörün elindeki varlıklar üzerinden fiyatlanır.

Volatilite

Volatilite, bir menkul kıymetin fiyatında zaman içinde meydana gelen dalgalanma oranını ifade eder. Kıymetler ve mallar üzerinde meydana gelebilecek fiyat değişikliklerinden kaynaklanan riskleri içerir.

Varlık

Varlık, gelecekteki nakit akışlarına ilişkin sözleşmelerden veya başka bir işletmenin öz kaynağına dayalı araçlarına sahip olmaktan kaynaklanan varlıkları ifade eder.

Vade

Vade, bir tahvilin veya başka türde bir finansal aracın kalan süresini ifade eder. Vade süresi kısa veya uzun olabilir. Her vade farklı faiz oranlarıyla birlikte sunulabilir.

VİOP

Sermaye Piyasası Kurulu’nun(SPK) yaptığı tanımlamaya göre VİOP piyasaları; Borsa İstanbul bünyesinde işlem gören sermaye piyasası araçları üzerine düzenlenmiş vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile diğer türev araçlarının elektronik ortamda alım-satımının yapıldığı piyasaların kısa adıdır.

Y

Yatırım Fonu

Yatırım fonu veya portföy; hisse senetleri, tahviller veya diğer menkul kıymetlerden oluşan bir koleksiyonu satın almak için paranın diğer yatırımcılarla birlikte bir havuzda toplanmasına olanak tanıyan yatırım stratejileridir.

Yield (Verim)

Yield; bir yatırımdan, çoğunlukla faiz veya temettü ödemeleri şeklinde elde edilen gelirdir. Genellikle orijinal yatırımın değerinin veya mevcut piyasa değerinin yıllık yüzdesi olarak ifade edilir.

Z

Zarar Durdur

Zarar durdur, teklif fiyatının bireyler tarafından belirlenen bir fiyata veya bu fiyatın altına düşmesi durumunda devreye giren, mevcut bir hisse senedini satmaya yönelik emirdir.

Zorunlu Karşılık

Zorunlu karşılık; mevduat kabul eden bir bankanın, buna karşılık Merkez Bankası’nda bulundurmak zorunda olduğu mevduat oranını ifade eder.

Zaman Değeri

Zaman değeri, şu an alınan paranın gelecekte alınacak paradan daha değerli olduğunu ifade eden finansal bir teoridir.