1980: Rahip Desmond Tutu Mandelanın örgütüne katıldı. Üç gün sonra Güney Afrika Kiliseler Birliği Tutuyu takip etti.

1980ler: Dünya çapında apertheid jejimine karşı gösteri ve protestolar başladı. Bazı ülkeler Güney Afrika mallarını boykot etmeye ithalatını kesmeye başladı. Bu eylemler ülke ekonomisini zor duruma soktu ve hükümetin gücünü zayıflattı.

Yüzbinlerce siyahi beyazlara ait bölglere girme yasağını çğnemeye başladı. İsyanların ve sivil itaatsizliğin dozajı gün geçtikçe arttı.

1980lerin sonu : Dünya çapında artan eleştiri ce boykotlar nedeniyle Güney Afrika hükümeti geri adım atmaya başladı ve siyahlarla beyazların kamusal alanlarını ayıran kanun gibi bir çok uygulamayı hafifletti yada tamamen kaldırmaya başladı.

1988: Eric Clapton, Whitney Houston, Eurythmics, Steven Van Zandt, Sting, Stevie Wonder gibi dünyaya ünlü şarkıcılar Mandela’nın 70.doğum gününde bir araya gelerek Londra’nın Wembley stadyumunda apertheid rejimini protesto etmek için 10 saat süren bir konser verdiler.

1991: Güney Afrika devlet başkanı F.W de Klerk apertheid yasasının kaldırıldığını ve yeni anayasanın hazırlanacağını duyurdu. Mandela 27 yıl sonra serbest bırakıldı ve devlet başkanı Klerk ile Ulusal Barış Anlaşmasını imzaladı.

1993: Karma etnisiteli bir geçiş hükümeti koalisyonunun kurulması kabul edildi

1993: Mandela ve Klerk Nobel barış ödülünü aldılar

1994: İlk demokratik seçimlere Birleşmiş Milletler 2.120 gözlemci yolladı. ANC nin aday gösterdiği Mandela % 62 oy alarak devlet başkanı seçildi.. Thabo Mbeki ve seçim öncesi son apertehid devlet başkanı olan Frederik Willem de Klerk başkan yardımcıları oldu.

APERTHEID REJİMİNİN EN ÖNEMLİ İSİMLERİ

P.W BOTHA ("Büyük Timsah" ): Apertehid döneminde 1978-1984 arası başbakanlık; 1984-1989 arası cumhurbaşkanlığı yaptı. 11 yıl boyunca Afrikaaner Ulusal Partisinin ve devletin en üst kademelerinde yeraldı. Siyaset hayatına Alman Nazi partisi sempatizanı olan; Afrikaaner Ulusalcı Grubun silahlı kanadı olan Ossewabrandwag’a katılarak başladı. Nazilerin Avrupada kaybetmeye başlamasıyla faşist ideolojisini terk edip Hristiyan ulusalcı ideolojiyi benimsedi.

MANGOSUTHU BUTHELEZI: 1975 yılında Inkatha Özgürlük Partisini ( IFP ) kuran ve Zululand’da başbakanlık yapmış siyahi politikacıdır.

STEVE BIKO: Apertheid karşıtı aktivisttir. Öğrenciliği esnasında eylemci liderliği yapmış ve çoğunlukla kırsaldaki siyah nüfüsa yoğunlaşmış Siyah Bilinç Hareketini kurmuştur. Protesto eylemleri esnasında yaralanıp bu halde tutuklandığı hapishanede hayatını kaybetmesi üzerine resmen kahraman ilan edilmiştir.Eylemlerdeki hitabet gücü ve sloganları hala daha belleklerdedir.

YUSUF DADOO: Hint asıllı Müslüman ve kominist bir anti-apertheid aktivistidir. Ölmeden önce son sözleri “ asla vazgeçme amacına ulaşıncaya kadar mücadele et “ olmuştur.

SHEENA DUNCAN : Beyaz ve bayan anti apertehid aktivisti ve sivil toplum kuruluşu temsilcisidir. Orta sınıf beyaz Güney Afrikalı kadınların siyahların haklarını savunmak için kurduğu Kara Kuşak isimli derneğin lideridir. Bu çalışmalar kendisine 1986 yılında Özgürlük Ödülünü, Güney Afrika kiliseler birliğinin Order of Simon Cyrene ödülünü ve Order of Babobab gümüş madalyasını kazandırmıştır. Cape Town, Witwaterstrand ve Kwazulu Natal Üniversiteleri kendisini fahri doktoralıkla ödüllendirmiştir.

F. W. de KLERK: Aperthedi döneminin 7. Ve son devlet başkanıdır. Irkçı apertheid rejimini sona erdiren siyasi mühendis olarak ön plana çıkmıştır. Bu çalışma ona 1991 de Félix Houphouët-Boigny barış ödülünü, 1992 de Asturias Prensi ödülünü ve 1993 te Mandelayla birlikte paylaştıkları Nobel barış ödülünü getirmiştir.

EUGENE DE KOCK ( BÜYÜK ŞEYTAN ): Apertheid rejiminin en karanlık yüzlerinden ve korku imparatorluğu olarak bilinen polis kuvvetlerinin komutanıdır. Bundan önce Rodezya’ya giderek Robert Mugabe ve Joshua Nkomonun liderliğini yaptığı özgürlük hareketine karşı Rodezya Kırsal Savaşında beyaz hükümetin safında savaşmıştır. Akabinde Namibya Bağımsızlık Savaşında siyahların SWAPO örgütüne karşı savaşan beyaz SAP kontr gerillalalarına destek için Koevet timini kurmuştur. Koevet sivil Namibya yerlilerini katletmesiyle ünlenmiştir.

RUTH FIRST : 1906 da Güney Afrika’ya Litvanya’dan göç eden ve Güney Afrika Komunist partisine ( SACP ) kaydolan Yahudi Julius First ve Matilda Levetan’ın anti aperhedi aktivisti olan kızlarıdır. Ruth First 90 gün gözaltına alınmayı yasal kılan kanunla apertheid karşıtı eylemlerinden dolayı ilk gözaltına alınan beyaz olmuştur. Mozambikte ki adresine gönderilen bombalı paketle öldürülmüştür.

BRAM FISCHER : Rivonia duruşmalarında yargılanan Mandela ve anti apertheid mücadelecilerini savunmasıyla ünlenmiş beyaz avukat ve anti apertheid aktivisitidir. Mandela yazmış olduğu mektuplarda kendisinden tanıdığım en akıllı ve sadık özgürlük ve adalet savaşçısı tanımını kullanmıştır. Fischer 1940 lı yıllarda Güney Afrika Komunist Partisine ( SACP ) katılmış ve kısa sürede siyahilerin ANC partisiyle organik bağı olan bu partinin üst düzey yöneticilerinden birisi olmuştur. 1967 yılında Lenin Barış Ödülünü almıştır.

CHRIS HANI: Güney Afrika Komunist Partisinin ( SACP ) lideri ve ANC’nin silahlı mücadele kanadı olan Umkhonto we Sizwe’nin önde gelen yöneticilerindendir. Apertheid rejiminin en sert mulaiflerinden birisi olarak bilinir. 10 Nisan 1993 te suikaste kurban gitmiştir.

JOHN FREDERICK HARRIS : Antiapertheid Direniş Örgütü üyesidir ve jejime karşı olduğu için idam edilen tek beyazdır.

BARBARA HOGAN : Apertheid hükümetinde bakanlık yapmasına rağmen kanlı Soweto isyanından sonra 1976 da siyahi ANC partisinin saflarına geçmiştir.

TREVOR HUDDLESTON: Afrika duası ve Amerikalıların ülkelerindeki siyahileri nasıl horgördüğünü anlatan en bilinen ve iyi eserlerden olan Naught for Your Comfort kitabıyla ünlenmiş İngiliz Anglikan kilisesi rahibi anti apertheid aktivisttir.

HELEN JOSEPH : İngiltere doğumlu kadın anti apertheid aktivisttir. 9 ağustos 1956 da kimlik belgesi kanununu protesto etmek için 20.000 kadına Pretoria’da ki hükümet binalarının önünde eylem yaptırtan Güney Afrika Kadınlar Federasyonunun kurucusudur. Bu olağanüstü eylem ülkede Kadınlar Günü olarak kutlanır.

RONNIE KASRILS : Litvanya göçmeni Yahudi bir ailenin anti aperthedi aktivisti oğludur. Sharpeville katliamı nedeniyle 1960 yılında komunist parti ve ANC’ye kayıt olmuştur. 1964 yılında silahlı eğitim almak için SSCB’nin Odessa kentine gitmiş 1965 te de faaliyetlerine devam etmesi için Londraya yollanmıştır. 1983 te ANC nin istihbarat birimi olan MK nın şefliğine terfi ettirilmiş ve 1985-1989 yıllarında gene ANC’nin politik askeri kanat yöneticiliğine getirilmiştir. 1990-1991 yılı arasında Güney Afrika dışındaki ANC liderlerinin ülkeye getirilmesini amaçlayan Vola Operasyonunu yönetmiştir. Yahudi olmasına rağmen Israil hükümümetine olan karşıtlığı ve Filistinin mücadelesine olan sempatisiyle tanınan Kasrils 2004-2008 yılları arasında istihbarat bakanlığı yapmıştır.

AHMED KATHRADA: Politikacı, politik mahkum ve anti apertheid aktivistidir. ANC nin eylemlerinden dolayı Rivonia mahkemelerinde yargılanarak uzun yıllar Robben adası zindanlarında ve Polsmoor cezaevinde yatmıştır. 1990 da serbest bırakıldığında ANC partisinden parlementoya seçilmiştir.

JIMMY KRUGER : Apertheid hükümetlerinde adalet bakanlığı ve başbakanlığa bağlı bir korku imparatorluğuna dönüşen polis kuvvetlerinden sorumlu müsteşarlık yapmıştır.

MOSES MABHIDA : 1978 den 1986 daki ölümüne kadar Güney Afrika Komunist Partisi başkanlığı yapmıştır.

WINNIE MADIKIZELA MANDELA: Nelson Mandela’nın 1958 yılında evlendiği eşidir. Afrika Ulusal Kadınlar Konseyi başkanlığı ve bir çok resmi hükümet görevinde bulunmuştur. Yol açtığı bazı skandallarla ünlenmiştir.

MAC MAHARAJ : Mandela ve üst düzey anti aperthedi eylemcilerine en yakın Güney Afrika Komunist Partisi üyesi aktivistlerdendir. Nelson Mandelanın hapishanedeyken kaleme aldığı Özgürlüğe Giden Uzun Yol adlı hatıra kitabını kopyalayarak gizlice hapishane dışında yayımlanmasını sağlamasıyla ünlenmiştir. 1976 yılında Mandelayla birlikte yattığı Robben zindanlarından salındıktan sonra ANC tarafından 1977 de Vula Operasyonunda yer alması için Zimbabve’ye yollanmıştır. Bu raporun yayımlandığı tarihte Güney Afrika cumhurbaşkanlığı sözcülüğü yapmaktadır.

D.F. MALAN : 1948-1954 arasında başbakanlık yapmıştır. Afrikaaner Milliyetçiliğinin önde gelen mimarlarından birisidir. 1959 da ölmüştür.

NELSON MANDELA ( MADIBA ): Ülkenin apertheid rejiminde bağımsız hukuk ofgisini açöabilmiş tek siyahi avukatı, militan bir anti apertheid aktivistidir. ANC’nin silahlı kanadı Umkhonto we Sizwe’nin kurucusudur. Robben adası zindanlarında 27 yıl hapis yatmış ve özgürlük mücadelesinin sembol isimlerinden birisi olarak hapisten çıktıktan sonra cumhurbaşkanı seçilmiştir. Nobel Barış ödülünüde son apertheid hükümütei devlet başkanı Klerkle paylaşan Mandela’ya 250 den fazla ödül verilmiştir.

KAISER MATANZIMA : Trankei bölgesinin lideri ve Mandelanın erkek yeğenidir. 1975 te yayımladığı Benim Özgürlük Yolum adlı kitabında öne sürdüğü siyahi eyaletlerden oluşan bir yapının Mandela liderliğinde ki ANC’nin savunduğu yöntemden çok daha iyi olduğu yönündeki fikirlerinden dolayı Mandela tarafından şiddetle eleştirilmiş ve apertheida de-facto destek vermesi nedeniyle suçlanmıştır.

GOVAN MBEKI : Güney Afrika Komunist Partisi liderlerinden ve demokrasi dönemi Güney Afrika cumhurbaşkanlarından Thabo Mbekinin babasıdır. Rivonia mahkemelerinde Mandela, Sisulu ve diğer ANC liderleriyle birlikte terörizmden dolayı yargılanmış 1964-1987 yılları arasında hapis yatmıştır. 2001 yılında hayatını kaybetmiştir.

THABO MBEKI : Babasının, Mandelanın, Sisulunun ve diğer ANC liderlerinin tutuklanmasından sonra parti tarafından bazı genç anti apertheid aktivistlerle birlikte eğitimlerini tamamlamaları ve mücadelelerie buradan devam etmeleri için yurtdışına gönderilmiştir. 28 yıl kaldığı İngiltere’den Mandela’nın serbest kalmasıyla birlikte dönmüştür. Sussex’te bulunduğu dönemde ANC temsilcisi olarak üniversite gençliğini apertheid jejimi konusunda bilinçlendirme propogandaları yapmıştır. Sovyetler Birliğinde askeri eğıtım almış ve Botsvana, Svaziland, Nijerya gibi ülkelerde kısa dönem; çoğunluklada ANC nin genel merkezinin olduğu Lusaka Zambiya’da bulunmuştur. ABD’ye sıklıkla gitmiş ve buradaki kuruluş ve şirketlerin desteğini aramıştır. ANC tarafından 1984 te partinin enformasyon başkanlığına, 1989 da doğrudan ANC başkanı Oliver Tambo’ya bağlı olan dış ilişkiler başkanlığına getirilmiştir. Tambo ömrü boyunca Mbekinin akıl hocalığını yapmıştır. Thabo Mbeki Nelson Mandeladan sonra 2008 e kadar ülkenin cumhurbaşkanlığını yapmıştır. Afrikanın en önde gelen politik figürlerindendir ve kıtanın özellikle çatışma sorunlarında ilk akla gelen çözümlerdendir. Sudan ve Güney Sudan devletleri arasında gösterdiği arabuluculuk faaliyetleri ona 2012 de Yılın Afrikalısı ödülünü kazandırmıştır.

ROBERT MC BRIDE : Ekurheleni şehri polis komiserliği yapmış ve ANC’nin askeri kanadı Umkhonto we Sizwe’nin önde gelen savaşçı figürlerinden olmuştur. 14 haziran 1986 da düzeblenen 3 kadının ölümü ve 69 kişinin yaralanmasıyla sonuçlanan kanlı Why Not restaurant ve Magoo bar saldırılarının planlayıcısıdır. Umkhonto We Sizwe örgütündeki çalışmalarından dolayı 2006 yılında Genel Kurmay Başkanlığının gümüş kahramanlık ödülünü almıştır. 8 Nisan 2011 de alkollü araç ve evrakta sahtekarlık yapmaktan dolayı yargılanmıştır.

BILLY NAIR : Rivonia mahkemelerinde yargılanan en meşhur sanıklardandır. Mandelayla birlikte Robben zindanlarının politik mahkumlara özel B koğuşlarında en uzun yatan siyasetçidir. 1960 yılında ANC’nin kanunen kapatılmasına müteakip Mandelanın kurduğu Umkhonto we Sizwe’ye katılmış, sabotaj, terör, anarşi gibi suçlamalar nedeniyle ANC’nim sembol isimleri olan Nelson Mandela, Ahmed Kathrada, Walter Sisulu, Govan Mbeki, Andrew Mlangeni, Elias Motsoaledi, Raymond Mhlaba ve Dennis Goldberg ile birlikte yargılanarak onlar gibi Robben zindanlarında 20 yıl hapse mahkum edilmiştir. Şubat 1990 yılında apertheidin sonra erdirilmesiyle birlikte ANC ve Güney Afrika Komunist Partilerinin üst düzey yöneticilerinden birisi olmuştur. Hapishanede olmasına rağmen komunist partiye yaptığı büyük katkılardan dolayı Moses Kotane ödülünü almıştır. Bununla beraber 2007 yılında Hindistan Denizaşırı Bakanlığı tarafından Pravasi Bharatiya Samman ve Gandhi ödüllerine layık görülmüştür. 2008 yılında hayatını kaybetmiştir.

HECTOR PIETERSON : Soveto isyanında polis kurşunuyla öldürülen 13 yaşındaki küçük protestocudur. Fotoğrafçı Sam Nzima’nın çektiği, cesedini başka bir küçük öğrenci taşırken ve kızkardeşi onlara doğru koşarken görüntülenen fotoğrafı apertheid rejimine karşı yapılan ve katliamla sonuçlanan Soveto isyanının ikon simgesi olmuştur. Hectorun ölüm yıldönümü aynı zamanda onun anısına ve gençliğin ihtiyaçlarına dikkat çekmek adına Ulusal Gençlik Günü olarak kutlanmaktadır.

HASTINGS NDLOVU : Soveto isyanında öldürülen ve apertheid karşıtlığının önde gelen sembollerinden olan küçük bir öğrencidir.

ALAN PATON : Anti apertheid aktivisti olan beyaz bir yazardır. 1953 yılında apertheid rejimine muhalefet için kurulan Güney Afrika Liberal Partisini kurmuştur. 1988 yılında hayatını kaybetmiştir.

HARRY SCHWARZ : Alman göçmen yahudisi, avukat ve apretheid rejimine karşı Birleşik Parti, liberal Genç Türkler, Demokrat Parti gibi muhalefet partilerinde yöneticilik yapmış bir aktivisttir. 1942 de daha 17 yaşındayken Nazizme karşı savaşmak için Güney Afrika hava kuvvetlerine katılmış ve navigasyon subayı olarak Kuzey Afrika ve İtalya’da savaşmıştır. Güney Afrika’nın ilk Barbados büyükelçiliğini ve ABD büyükelçiliğini yapmıştır. Eski askerleri bir araya getirerek Güney Afrikada ırkçı mücqadele için Torch Komandoları örgütünü kurmuştur. On yıllarca Güney Afrikadaki Yahudilerin liderliğini yapmıştır. Asla bir seçim kaybetmemiştir. Yakın arkadaşı Nelson Mandelayı hapisanede defalarca ziyaret etmiş Mandela onun hakkında ezilenin şampiyonu tabirini kullanmıştır. 2010 yılında hayatını kaybetmiştir.

WALTER SISULU : ANC’nin defalarca genel sekreterliğini ve başkan yardımcılığını yapmış anti apertheid aktivistidir. Robben adası zindanlarında 25 yıldan fazla yatmıştır. Babası Albert Victor Dickenson bir beyazdı. 1940 yılında ANC’ye 1943 yılında Anton Lembede tarafından kurulan ANC Gençlik Örgütüne Mandela ve Oliver Tambo’yla birlikte katılmıştır. Umkhonto we Sizwe örgütünün önde gelen planlamacısıydı ve yetenekli bir siyasetçiydi. ANC ile organik bağı olan Güney Afrika Komunist Partisinede katılmıştı. ANC temsilcisi olarak destek almak için Avrupa, Sovyetler Birliği, İsrail ve Çin’e ziyaretler yapmıştı.1992 yılında ANC nin en üst onur payesi olan Isitwalandwe Seaparankoe nişanına layık görüldü. Hindistan devleti 1998 yılında Padma Vibhushan ödülünü verdi. 2003 yılında hayatını kaybetti.

JG STRIJOM ( KUZEYİN ASLANI ): Apertheid rejiminin en katı faşistlerindendi. 30 Kasım 1954 ve 24 ağustos 1958 tarihleri arasında başbakanlık yaptı. İkinci karısı Susan de Klerk, Nobel barış ödülünü Mandelayla birlikte paylaşan son apertheid cumhurbaşkanı F.W de Klerk’in halasıydı.

JOE SLOVO : Güney Afrika Komunist Partisinin en uzun görev yapan liderlerinden ve ANC partisi üyesiydi. Litvanya’nın Obeliai şehrinde bir Yahudi ailenin çocuğu olarak doğan Slovo sekiz yaşındayken ailesiyle birlikte Güney Afrika’ya göç etti. Antisiyonist bir Yahudiydi. 1995 yılında hayatını kaybetti.

HELEN SUZMAN ( Helen Gavronsky ) : Birçok beyaz anti apertheid aktivisti gibi oda Litvanya göçmeni bir yahudiydi. Liberal görüşlü kadın siyasetçiydi. Kalvinist Afkaanerlerin domine ettiği mecliste İngilizce konuşan, Yahudi bir liberal siyasetçi olarak iktidardaki Ulusal Partiye çok ağır eleştiriler getiriyor ama herdefasında kendisini kapı dışında buluyordu. Polisin sıkı takibi ve dinlemesi altındaydı. Telefon dinlemelerine karşı kendisinin geliştirdiği çok özel bir tekniğe sahipti. 27 ayrı üniversiteden doktora nişanı almış, iki kez Nobel barış ödülüne aday gösterilmiş ve 1989 yılında İngiliz kraliyet nişanı olan Dame Commanderle ödüllendirilmiştir. 2009 yılında hayatını kaybetmiştir.

OLIVER TAMBO: ANC nin başrol figürlerinden birisidir. Diğerlerigibi 1943 yılında ANC Gençlik Örgütünü kuran ekiptedir. ANC tarafından yurtdışı faaliyetler için görevlendirilmiş 1990 yılına kadar İngilterede yaşamıştır. 1993 yılında hayatını kaybetmiştir.

EUGENE TERRE BLANCHE : ANC ile olan mücadelesiyle tanınan neofaşist aşırı sağcı Afrikaner Weerstandsbeweging (AWB) örgütünün lideridir. 1988 yılı itibarıyla ülkedeki yeaz nüfusun % 5~7 desteğini aldığı tahmin edilmektedir. Hayatı boyunca ırkçı ve faşist sayısız lakap takılmıştır. 3 Nisan 2010 da çiftliğinin bir çalışanı tarafından öldürülmüştür.

ANDRIES TREURNICHT: Soveto isyanında eğitim bakanıydı. Kısa dönem Ulusal Partinin Transvaal bölgesi başkanlığını yürütmüştür.

He was Minister of Education during the Soweto Riots and for a short time leader of the National Party in Transvaal.

DESMOND TUTU: Emekli bir anlikan rahibidir. Hayatı boyunca sosyal haklar savunuculuğu yapmıştır. 1980 lerde anti apertheid muhalifidir. Kilisenin ilk siyahi pederidir. Apertheid rejimine muhalefeti kadar komunizm karşıtlığı ve ANC’nin sert eylemlerine getirdiği eleştirilerlede bilinir. Apertheidin bitişinden sonra adalet ve arabulucuk komisyonuna başkanlık yapmıştır. ANC tezlerinden farklı bir yaklaşıma sahip Gökkuşağı ulusu kavramı ve stratejisi ona aittir. Emekliliğinden sonra küresel demokrasi ve insan hakları çalışmalarında bulunmuştur. Yakın dönemde devlet başkanı Zuma ve ANC partisine muhalefet etmiş; ülkedeki ANC ye yakın tüm siyahi organizasyon ve çalışmaları şiddetle eleştirmektedir. Buna rağmen Mandela tarafından onur ödülüyle mükafatlandırılmış; çok sayıda uluslar arası ödül almıştır.

H.F. VERWOERD ( APERTHEID MİMARI ): 1958-1966 arasında başbakanlık yapmış ve apertheid jejiminin yapısallaştırmış politikacıdır. 1966 yılında ölmüştür.

B.J. VORSTER : 1966-1978 yıllarında başbakanlık yapmış ve 1978-1979 yılı arasında 4. Cumhurbaşkanı olmuştur. Rodezya’nın yapılandırılmasıyla ilgili olan ve başkanlıktan uzaklaştırılmasına neden olan Muldergate skandalıyla bilinir.