ZIT EŞİTLİKLERDEN ARINMAK GEREK

Size şimdi Cashless Effect desem, hatta daha iyi anlamanız için Türkçe’ye çevirerek Nakitsizlik ETKİSİ ifadesini kullansam, kuvvetle muhtemel bir anlam ifade etmeyecektir. Elizabeth Hirchman isimli bir ekonomi (pazarlama) profesörünün 700 küsur sayfada izah ederek ortaya attığı bu teoremin 200 den fazla iktisat eylemine ilham verdiğini anlatsam zaten sayfalar yetmez.

Oysaki şöyle yazsam mesela: “Mağaza vitrininde gördüğünüz bir şeyi almak istediniz ama naktiniz yok. O da ne kredi kartınız aklınıza geldi ve sanki bedava verdiler de borç ekstrenize yansımayacakmış gibi pattadanak satın aldınız. Oysaki nakitiniz olsaydı büyük bir olasılık almazdınız. Sonrası malum. Ay sonu kredi kartı ödeme kaosunu 3-5 kez yaşadıktan hele hele sadece 1 kez bile olsa takibe düştükten sonraysa kredi kartınız sizin için cızz hükmünde olacaktır…desem hepiniz gayet iyi anlayacaksınız bu Nakitsizlik ETKİSİ’ni.

Ya Veblen Effect yani Veblen ETKİSİ’ne ne demeli? Daha önce duymadınız değilmi? Size Veblen Etkisi, iktisadi davranış bilimlerinin en eğlenceli kavramlarından olan Conspicuous Consumption yani gösteriş amaçlı tüketim kavramıdır diyerek; ekonomide fiyatı arttığında talebin arttığı mallara da Veblen Ürünleri adı verilir diye devam etsem, yazımı burda okumayı kesermisiniz? Aman ha,lütfen. Biz amatör köşe yazarlarının tek motivasyonu yazılarımızı sonuna kadar okuyan okurlarımız. O yüzden hemen şöyle açıklayım:

İnsanların aynısı 100 lirayken sırf markadır diye 300 liralık olan bir ürüne meyil etmesi; pahalı olan daha kalitelidir yanılsamasından keza, gösterişçi israf olarak tanımlanan düşük sosyal sınıfların hiyerarşide daha üsttekilerin davranışlarına özenmeleri realitesidir. Thorstein Bunde Veblen çoğumuzun içinde yaşadığı bu 1 cümlelik basit kompleksi, üşenmemiş yüzlerce sayfalık “Aylak Sınıfın Teorisi” isimli kitabında yazmış.

Snop Effect (Züppe ETKİSİ), Scarcity Effect (Kıtlık ETKİSİ) vs vs.. İktisadın pazarlama alanında bu tip çok sayıda EFFECT yani ETKİ sonuyla biten kuram mevcut. Alayı TÜKETİM; hatta İSRAF ile alakalı. Davranış Bilimlerinin diğer bir eğlenceli kavramı olan TÜKETİM TOPLUMU ile alakalı hepsi de.

Kredi Kartlarınızdan tutunda televizyonlara kadar bir çok meta bu kuramların sebep-sonuç ilişkisi olarak yaratılmış durumda. Mesela haftada 30 saat TV seyrediyorsanız yılda en az 30.000 adet reklamın tacizine ugramanız kaçınılmazdır. Velasılı iktisat yöntemlerinin çoğu insanları tüketim ve borçlandırma üzerine yaratılmamış olsalar dahi; “eski sistem” bu kuramlarda belirtilen “insani açıkları” fütursuzca suistimal etmiş.

Ama Düşük Karbonlu yeni küresel sistem bu duruma artık dur diyor. 2020 itibarıyla devreye sokulan mitigation yani arınım/azaltım evresinin en büyük silahı IMPACT yani ETKİ. Şimdi lütfen dikkat buyurunuz. İktisat edebiyatla taban tabana zıt bir bilim dalı olmasına rağmen ne yapmak istediğini edebiyat alanından faydalanarak anlatıyor.

Yukarıda yazdığım “tüketim toplumu” kuramlarının hepsi ETKİ ama orijinal adı EFFECT. Antİ tüketim toplumu metodolojisi de ETKİ ama bunun orijinal karşılığı IMPACT. Çeviri sözlüklerinin hangisine bakarsanız bakın IMPACT için de ETKİ karşılığını verir. Bakanlar değilde görenler için ayrıntı burada saklıdır. Effect’in karşılığı olan etki ile anlatılmak istenen aslında yan etkidir. Impact ise sosyal yada çevresel bir olumlama etkisi yaratılmasından bahseder.

Türk insanının küresel iktisat gerçeklerini okuyamamasının temel sebeplerinden birisi hatta kavram kargaşalarına boğulmasının en büyük nedenlerinden birisi aynı tabiri kullanan ZIT EŞİTLİKLER’dir. Dolayısıyla yeni küresel sistemi doğru okumak için önce kavramsal “arınım/azaltım” gerekiyor diyorum..anlayabilene..hınzırcasına

 

29 AĞUSTOS  2022

ENGLISH

FRANCAISE

: 29 / 08 / 2022
: 0